ಹಬ್ಬಗಳ ದೇಶ (Holi 2024) ನಮ್ಮದು. ವರ್ಷದ 365 ದಿನಗಳು ದೇಶದ ಒಂದಲ್ಲಾ ಒಂದು ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಏನಾದರೊಂದು ಹಬ್ಬ-ಹರಿದಿನ ತಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ. ಕೆಲವು ಹಬ್ಬಗಳು ದೇಶದೆಲ್ಲೆಡೆ ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುವಂಥವು. ಇವುಗಳಲ್ಲೊಂದು ಮುಖ್ಯ ಹಬ್ಬ ಹೋಳಿ. ಬಣ್ಣದೋಕುಳಿಯೊಂದಿಗೆ ಕಾಮದಹನವೂ ಈ ಹಬ್ಬದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಫಾಲ್ಗುಣ ಮಾಸದ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಂದು ಹೋಳಿ ಹಬ್ಬ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಈ ಬಾರಿ ಮಾರ್ಚ್‌ 25ರಂದು ಹೋಳಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆ.
ಇದರ ಪೌರಾಣಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಏನು?
ತಾರಕಾಸುರನೆಂಬ ರಕ್ಕದ ಲೋಕಪೀಡಕನಾದ ಸಂದರ್ಭ. ಶಿವನ ಸಂತಾನದಿಂದಲೇ ತನಗೆ ಮರಣ ಎಂಬ ವರವನ್ನು ಆತ ಪಡೆದು ಸೊಕ್ಕಿರುತ್ತಾನೆ. ಇತ್ತ, ದಾಕ್ಷಾಯಿಣಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಉಗ್ರ ತಪದಲ್ಲಿ ನಿರತನಾದ ಶಿವನಿಗೆ ಲೋಕದ ಪರಿವೆಯೇ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಆತನಿಗಾಗಿಯೇ ಪಾರ್ವತಿಯಾಗಿ ಮರುಜನ್ಮ ಪಡೆದ ಸತಿಯನ್ನು ಕಣ್ಣೆತ್ತಿಯೂ ನೋಡದಿದ್ದರೆ, ಶಿವನ ಸಂತಾನ ಜನಿಸುವುದೆಂದು, ತಾರಕನ ವಧೆ ಆಗುವುದೆಂದು? ಹಾಗಾಗಿ ದೇವತೆಗಳೆಲ್ಲ ಮನ್ಮಥ (ಕಾಮದೇವ)ನ ಮೊರೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ವಿನಾಶದ ಅರಿವಿದ್ದರೂ, ಲೋಕ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಮನ್ಮಥ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಹೂ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಶಿವನನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸುತ್ತಾನೆ. ತನ್ನ ತಪೋಭಂಗವಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಕ್ರೋಧಗೊಂಡ ಈಶ್ವರ, ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣು ತೆರೆದು ಕಾಮನನ್ನು ದಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹೋಳಿ ಹಬ್ಬದ ಕಾಮನ ದಹನದ ಪೌರಾಣಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಿದು.
ಇನ್ನೊಂದು ಕಥೆ ಹೀಗಿದೆ
ಇದಕ್ಕೆ ಇನ್ನೂ ಒಂದು ಕಥೆಯಿದೆ. ಹರಿಪಾರಮ್ಯವನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪು ಮೆರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ದಿನಗಳವು. ಹರಿಭಕ್ತನಾದ ತನ್ನದೇ ಮಗ ಪ್ರಹ್ಲಾದನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕೆಂದು ಸೋದರಿ ಹೋಳಿಕಾ ಎನ್ನುವವಳ ನೆರವನ್ನು ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪು ಕೇಳುತ್ತಾನೆ. ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ಸುಡದಿರುವಂಥ ವಸ್ತ್ರ ಹೋಳಿಕಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬಾಲ ಪ್ರಹ್ಲಾದನನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಆಕೆ ಅಗ್ನಿಕುಂಡ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಆ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆಕೆಯ ವಸ್ತ್ರವು ಹಾರಿಹೋಗುತ್ತದೆ. ಹೋಳಿಕಾ ದಹನವಾಗಿ, ಪ್ರಹ್ಲಾದ ಕೂದಲೂ ಕೊಂಕದಂತೆ ಉಳಿಯುತ್ತಾನೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ ಕಥೆ.
ಏನು ಈ ಹಬ್ಬದ ಮಹತ್ವ?
ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳು ಏನೇ ಆದರೂ, ಕೆಟ್ಟದ್ದೆಲ್ಲ ಸುಟ್ಟು ಒಳಿತಷ್ಟೇ ಉಳಿಯಲಿ ಎನ್ನುವುದು ಕಾಮದಹನ ಆಶಯ. ನಮ್ಮೊಳಗೂ ಇರುವಂಥ ವಿಕಾರಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಸುಟ್ಟುರುಹಿ, ಬದುಕಿಗೆ ಹೊಸದಾಗಿ ರಂಗು ತುಂಬಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎನ್ನುವುದು ಈ ಹಬ್ಬದ ಸಂದೇಶ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಕೃಷ್ಣ-ಗೋಪಿಕೆಯರ ಲೋಕೋತ್ತರ ಪ್ರೀತಿಯ ಸಂದೇಶವನ್ನೂ ಜಗತ್ತಿಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ ಈ ರಂಗಿನಾಟದ ಹಬ್ಬ.
ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬಣ್ಣಗಳು
ಈ ಬಣ್ಣದಾಟಕ್ಕೆ ನಿಸರ್ಗದತ್ತವಾದ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ವಾಡಿಕೆಯಿತ್ತು. ಅರಿಶಿನ, ಅಕ್ಕಿಹಿಟ್ಟು, ಹೂವಿನ ರಸಗಳು, ಕಹಿಬೇವಿನ ರಸ ಮುಂತಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ರಂಗಿನ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದ ಹೋಳಿ ಆಡುವವರಿಗೂ, ಆಡಿದ ಪರಿಸರಕ್ಕೂ ಹಾನಿಯಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವೂ ರಾಸಾಯನಿಕಮಯವಾಗಿದ್ದು, ಹಾನಿಕಾರಕ ಬಣ್ಣಗಳು ಪರಿಸರಕ್ಕೂ ತೊಂದರೆ ತಂದೊಡ್ಡುತ್ತಿವೆ.
ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಗಳು
ಭಾರತದ ಈಶಾನ್ಯ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ವಸಂತೋತ್ಸವದ ಹೊತ್ತು. ಕೆಲವು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ರಂಗಿನಾಟ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದರೆ, ಹಲವೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಮದಹನಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಕೆಲವೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣ-ಗೋಪಿಕೆಯನ್ನು ಸಾಂಕೇತಿಸುವ ʻಲಾತ್‌-ಮಾರ್ ಹೋಲಿʼ ರಂಜನೀಯ ಎನಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಕೋಲಿನಿಂದ ತಮಾಷೆಗಾಗಿ ಪುರುಷರಿಗೆ ಹೊಡೆಯುವುದು ಕ್ರಮ!
ಬಣ್ಣದ ಹಬ್ಬ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿದೆ. ಭಾರತೀಯರು ಇರುವಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹೋಳಿ ಆಡುವುದು ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಿರಬಹುದು. ಇದಲ್ಲದೆ, ನೆರೆ ದೇಶಗಳಾದ ನೇಪಾಳ, ಭೂತಾನ್‌, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಹೋಳಿ ಆಡುವವರಿದ್ದಾರೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಮುದಾಯದ ಜೊತೆಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಮುದಾಯಗಳೂ ಸೇರಿ ರಂಗಿನಾಟ ಆಡುವುದು ವಿಶೇಷ.
ಬಣ್ಣಗಳು
ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ಹೋಳಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಬಣ್ಣಗಳು ಹಲವಾರು ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಉದಾ, ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣವೆಂದರೆ ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿ, ನೀಲಿಯೆಂದರೆ ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿ, ಹಸಿರು ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ಸುಗ್ಗಿ ಮತ್ತು ಹೊಸತನವೆಂಬ ಅರ್ಥ, ಹಳದಿಯೆಂದರೆ ಜ್ಞಾನ- ಹೀಗೆ. ಹೋಳಿಯೆಂದರೆ ಬಣ್ಣಗಳು ಮಾತ್ರವೇ ಅಲ್ಲ, ಈ ಬಣ್ಣಗಳಿಗೂ ಅರ್ಥವಿದೆ; ಅವುಗಳದ್ದೇ ಆದ ಮಹತ್ವವಿದೆ.